About Me

My photo
Pueblo de San Jose del Monte, Metro Este Bulacan
Isang San Joseno sa isip, sa salita at sa gawa, na patuloy na naghahanap ng kasagutan sa nakaraan ng minamahal niyang bayan. Bukod sa pakikipaglaban para mabuhay, ipinaglalaban din ang kasaysayan, kultura at kalikasan ng San Jose del Monte (sa pamamagitan ng panulat). Nalibot na ang 59 na barangay ng San Jose. Bukod sa sariling bayan, interesado rin sa Bulacan bilang isang lalawigan. Narating na ang Marilaw, Meykawayan, Obando, Santa Maria, Norzagaray, Angat, Bulakan, Hagonoy, Paombong, Pandi, San Miguel de Mayumo, San Rafael (Camansi), San Ildefonso, Plaridel (Quingua), Balagtas (Bigaa), Malolos (kabilang na ang mga dating bayan ng Sta. Ysabel at Barasoain), Angat, Pulilan (San Isidro), Bustos, Guiguinto, Bukawe, Calumpit at Donya Remedios Trinidad. Narating na rin maging ang Lunsod ng Valenzuela (Polo) na dati ring sakop ng Bulacan. Isang San Joseno. Isang Bulakenyo.

Thursday, May 31, 2012

Barangay Profile : Gumaoc


Populasyon   :    Gumaoc East (4,533); Gumaoc Central (3,392); Gumaoc West (6,915)
Lokasyon     :    Hilaga (Francisco Homes-Yakal; Francisco Homes-Mulawin)
                          Hilagang Silangan (Sto. Cristo)
                          Silangan (Tungkong Mangga)
                          Timog (Maharlika, Graceville, Gaya-Gaya)
                          Kanluran (Gaya-gaya)
           
Isa lamang sitio ng Gaya-gaya noon ang Gumaoc na ihinihiwalay ng isang mahabang sapa mula sa nauna. Sa kabilang bahagi naman ay may sapa ring humihiwalay sa sitio mula sa nayon ng noo’y buo pang Sto. Cristo. Ito ang noo’y pinaka hilagang bahagi ng Gaya-gaya na humahangga sa nayon ng Sto. Cristo. Sinasabi ng mga matagal nang nakatira dito na humiwalay daw ang Gumaok bilang isang buong barangay sa Gaya-gaya bago ito naging 3 barangay ngunit walang dokumento ang sumusuporta dito.  Ayon sa opisyal na dokumento (R.A. 337) nang ang Gumaoc ay humiwalay sa Gaya-gaya noong 1991, hinati-hati pa ito sa tatlong barangay: ang Gumaoc East, Gumaoc West, Gumaoc Central.

Ang Gumaok noo’y tinatawag na Liberty Farms na napasailalim ng National Housing Authority (NHA) at pinamahalaan ng naturang ahensiya bilang Liberty Farms Upgrading Project (LFUP), isang resettlement area. Bagaman sinasabing isang resettlement area, iba ang karanasan ng Gumaok kung ikukumpara sa Sapang Palay. Karamihan sa mga nakatira ngaun dito ay kamag-anakan ng mga naghawan at nagbantay sa mga lupa sa Gumaok. Hindi ito katulad ng sa Sapang Palay kung saan ang mga informal settlers ay sabay sabay (o batch per batch) na ipinadala sa lugar ng pamahalaan.

Bakit tinawag na Gumaok ang Gumaok?

Noong una ay walang pangalan ang sityong matatagpuan sa kabilang ibayo ng sapang nasa hilaga ng noon ay nayon ng Gaya-gaya. Sinasabing ang lupang ito ay pag-aari ng isang Kastilang nagpatanim sa lugar ng maraming puno ng goma bilang kanyang kalakal sa Maynila.

Isang umaga ay nagising ang Kastila na nag-iisip kung ano kayang magandang itawag sa kanyang pag-aaring lupain. Habang nag-iisip ay napatingin siya sa isang puno ng goma kung saan isang tumitilaok na manok ang nakahapo. Habang naiisip niya ang salitang goma na siya sana niyang nais ipangalan sa lugar dahil sa pagkakaroon ng maraming puno ng goma sa lugar ay tumilaok nang tumilaok ang manok.... ok!ok!ok! ang narinig na kataga ng Kastila, napagpasiyahan niya na idugtong ang katagang “ok” sa salitang “goma” para maging Gumaok ang pangalan ng lugar

Mula nang ipamalita ng Kastila na tatawagin nang Gumaok ang lupain na kanyang pag-aari ay tinawag na nga ito sa ganoong pangalan ng mga tao na nagpapatuloy magpasahanggang ngayon.

Kasalukuyang Gumaoc

Maliit mang lugar ay mataas ang densidad ng populasyon ng Gumaok kaya hati pa ito sa 3 barangay. Gayunpaman, sa mga unang taon ng pag-e-exist nito bilang 3 magkakahiwalay na barangay, magkakakilala pa rin ang mga tao at patuloy ang pakikipag-ugnayan sa isa’t isa.

Barangay Hall : Gumaoc Central

Barangay Hall : Gumaoc West

Barangay Hall : Gumaoc East
Gumaok Elementary School
Karamihan sa mga taga-Gumaok ay sa eskwelahang ito nagtapos ng elementarya. Bago buksan ang eskwelahang ito, ang mga taga-Gumaok ay nag-aaral sa Tungkong Mangga Elementary School o kaya naman sa Gaya-gaya Elementary School.

Our Lady of Fatima Chapel
 Lumang simbahan ng buong Gumaok hanggang 2009. Matatagpuan sa Gumaoc Central. Pagkaraan ng 2009 ay nagkaroon na ng sariling mga chapel ang Gumaoc East at Gumaoc West. Nasa ilalim ito ng Parokya ni San Pedro Apostol.

Our Lady of Immaculate Concepcion Chapel
Gumaoc West
Silhouette ng Chapel ng Gumaoc East
Loob ng simbahan ng Gumaoc East

Mini-CBD ng Gumaoc East



Waiting Shed sa Kanto ng Gumaok


Quirino Highway, Kanto ng Gumaok



Thursday, May 17, 2012

Barangay Profile : Gaya-gaya


Population :  13,727
Lokasyon  :  Hilaga (Gumaok, malaking bahagi; Yakal; Poblacion)
                   Kanluran (Muzon)
                   Silangan (Graceville)
                   Timog (Caloocan)

Ilang kilalang mga Sitio : Pakulis, Tubigan

Isa ang Gaya-gaya sa mga pinakamalaking barangay ng San Jose del Monte bago ito mahati-hati sa maraming barangay. Dati nitong nasasakop ang Graceville, Gumaoc East, Gumaoc Central, Gumaoc West at Tungkong Mangga (kasama na ang mga barangay ngayon na dating sakop ng Tungkong Mangga : San Manuel, Maharlika, Ciudad Real),

Unang lumiit ang Gaya-gaya nang humiwalay mula rito ang Tungkong Mangga noong 1967. Noong 1991 naman ay muli itong nahati at mula rito ay humiwalay ang mga barangay ng  Graceville, Gumaoc East, Gumaoc Central at Gumaoc West.

Sa ngayon, bagaman malaki pa rin ang nasasakop na lupain, ang Gaya-gaya ay isa sa mga barangay ng San Jose del Monte na nagtataglay ng manipis na densidad ng populasyon dahil maliit ang populasyon nito kumpara sa laki ng sakop nito.

Paano naging Gaya-gaya ang pangalan ng Gaya-gaya?

Kilala ang barangay na ito noon bilang Pintong Sapang. Gayon ang ngalan sapagkat noong araw ay may isang burol na di kalayuan sa kinatatayuan ng kapilyang katoliko ngayon na may kulumpon ng malalaking punong sapang na kung pagmamasdan mula sa malayo ay waring lagusan o pinto.

Ang Pintong Sapang noon ay pinamumunuan ng isang sarhento ng mga guardia civil. Kilala ang sarhentong ito bilang si Senyor Constantino. May maliit na kampamento ang mga kastila sa nayong ito upang magtanod sapagkat ito ang ginagawang daan ng mga tulisan na nagmumula sa kabundukan ng Tungkong Mangga.

Bago dumating si Senyor Constantino, ang mga naninirahan sa Pintong Sapang ay gumon sa bisyo tulad ng pagsusugal at pag-inom na alak. Pinilit ni Senyor Constantino na baguhin ang mga gawing ito ng mga tao. Masigasig niyang itinuro sa mga magkakanayon ang matuwid na landas ng pamumuhay. Nagpakita siya ng mga magagandang halimbawa. Di naglaon ay nagtagumpay siya at tinularan na siya ng mga taga Pintong-Sapang. Dahil alam na ng mga tao ang masama sa mabuti, napamahal ang sarhento sa mga mamamayan.

Sinasabing sa gulang na 52 ay pumanaw na si Senyor Constantino. Labis na dinamdam ng mga taga-Pintong Sapang ang kanyang pagkamatay kaya’t nangako silang lahat na lahat ng ipinakita nitong kabutihan ay gagayahin nila.

Mula noon, kapag may nagawing estranghero sa lugar na ito, una niyang napupuna ay ang magkakatulad na gawain ng mga tao. Kung ang estranghero ay may bagong magagandang gawaing ipinakikita sa mga tao, tiyak na gagayahin ito ng mga taga Pintong Sapang kung kaya naman masasambit niya ang mga katagang “gaya-gaya” sa pagiging gaya- gaya ng mga tao rito.

Dahil doon, nakapit na ang pangalang “gaya-gaya” sa pook at hindi na ito tinawag na Pintong Sapang. Ang pangalang “Gaya-gaya” ay nagsilbi nang pagbuhay sa ala-ala ng kadakilaan ni Senyor Constantino na siyang unang pinag-gayahan nila at nagpamulat sa kanila ng tamang paraan ng pamumuhay.

Kasalukuyang Gaya-Gaya

Sa kasalukuyan, isa ang Gaya-gaya sa mga matatawag na hindi gaanong urbanisadong bahagi ng lunsod. Kakaunting establisimyento lamang ang matatagpuan dito ngayun. Maituturing na isang residensyal na barangay ang Gaya-gaya sapagkat karamihan ng nakatayo dito ay mga bahay ng mga old tenant o mga nakabili ng bahay sa subdibisyon o yaong mga relocatees.

Sa barriong ito matatagpuan ang Gaya-gaya Elementary School, ang matagal na nagsilbing mababang paaralan ng Gaya-gaya at ng iba pang sitio at ngayun ay mga barangay nang tulad ng Gumaoc (East, Central at West), Graceville at Tungkong Mangga nung wala pang mga sariling paaralan ang mga huli.

Naririto rin ang napakalaking bahay sambahan ng Iglesia ng Dios kay Cristo Jesus na matatagpuan malapit na sa Sitio Pakulis, sa likod (at gilid) ng Christian Ecclesiastical School.

Sunday, May 13, 2012

Barangay Profile : Tungkong Mangga

Populasyon : 10, 260
Lokasyon :  Timog (San Manuel, Ciudad Real)
                  Silangan (Graceville)
                  Kanluran (Ciudad Real)
                  Hilaga (Maharlika, Gumaok, Sto Cristo)

Ang barangay na ito ay dating sitio ng Gaya-gaya. Nang humiwalay ito sa Gaya-gaya noong 1967 ay naging sakop rin nito ang mga ngayon ay barangay ng San Manuel, Maharlika at Ciudad Real.

Ang pook na ito ay may malawak na lupaing gulod-gulod na halos ay pawang kugunan at talahiban noong una. Ito ay humigit – kumulang sa 30 kilometro Hilagang-Silangang ng Maynila at may pitong kilometro mula sa kabayanan ng San Jose.

Paano nakuha ng Tungkong Mangga ang pangalan niya?

Bago pa man humiwalay ang Tungkong Mangga sa Gaya-gaya ay Tungkong Mangga na talaga ang pangalan nito. Nagmula ito sa tatlong puno ng mangga na nakatungko sa bukana ng Gaya-gaya na madadaan ng isang manlalakbay kung manggagaling siya  sa Tungkong Mangga.

Noong araw, ang tatlong nakatungkong manggang ito ay nagsisilbing pahingahan ng mga nagkakaingin at nagdadalatan sa kanilang maghapong paggawa. Ang mga manlalakbay ay nagpapahinga rin dito palibhasa’y malilim at kaaya-aya ang mga tanawin sa kapaligiran.

Minsan, isang grupo ng mga agrimensor o taga-sukat ng lupa ang napadpad sa lugar kung saan nakatanim ang tatlong tungkong mangga. Sa sobrang init ng araw na iyon ay napagpasiyahan nilang magpahinga sa ilalim ng tatlong nakatungkong mangga. Sapagkat nagustuhan nila ang mismong lugar na kanilang pinagpahingahan ay ginawa nila itong palatandaan.  Tinawag nila ang lugar na katatagpuan ng tatlong nakatungkong mangga na Tungkong Mangga. Mula noon, nakilala na ang Tungkong Mangga na sinabing nakasasakop sa mismong lugar kung saan matatagpuan ang tatlong nakatungkong mangga at lahat ng lugar pasilangan galing sa Gaya-gaya. 

Tungkong Mangga sa Kasaysayan

Dahil ang Tungkong Mangga ay nagsisilbing pintuan ng San Jose del Monte mula sa Caloocan, Montalban at Novaliches, malaki ang ginampanan nitong papel hindi lamang sa kasaysayan ng San Jose del Monte kundi maging ng kasaysayan ng buong Pilipinas.

Sa panahon ng digmaan laban sa mga Kastila, ang kabundukan ng Tungkong Mangga ay naging tanggulan ng Katipunan. Sa katunayan, isang balangay ng Katipunan ang nagbabantay sa tanggulang ito sa ilalim ng pamamahala ni Gat Andres Bonifacio. Kilala ang Balangay na ito bilang Balangay ________ (malalaman paglabas ng aklat na sinusulat ko.. :))

Mapa ng Bulakan na nagpapakita sa iba't-ibang lugar kung saan naging aktibo ang Katipunan (matatagpuan sa Casa Real, Malolos)

Detalye ng mapa sa taas na nagpapakita sa Tungkong Mangga

Sa panahon naman ng digmaang Pilipino-Amerikano, ang Tungkong Mangga ay naging daanan ng mga sundalong Amerikano na humahabol kina Aguinaldo na papatakas papunta sa San Miguel de Mayumo.

Ang tulay na umano'y dinaanan nina Aguinaldo

Sa panahon naman ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nagmistulang isang "little Tokyo" ang Tungkong Mangga sapagkat narito ang konsentrasyon ng aktibidad ng mga sundalong Hapones na siyang kalaban ng mga guerilyerong San Joseno at Novaleno. 

(ang iba pang detalye ay matatagpuan sa aklat na isinusulat ko... :)

Kasalukuyang Tungkong Mangga


Sa pagdating ng kasalukuyang panahon, makikita ang tuloy tuloy na pag-unlad ng Tungkong Mangga. Mula sa isang natutulog na barrio ay isa na ito sa mga pinakamauunlad na bahagi ng San Jose del Monte. Matatagpuan dito ngaun ang iba't ibang bangko (kaya itinuturing siyang financial district ng San Jose del Monte), pamilihan, kainan at iba pang establisimyentong pang-komersyo. 

Isang bahagi ng Tungkong Mangga
 (photo credit : nagmula sa Wikipedia, pag-aari ni Ramz Trinidad)


Gilid ng Simbahan ng Tungkong Mangga
(photo credit : Bernadette Sueno)

Retablo ng Simbahan ng Tungkong Mangga
(photo credit : Bernadette Sueno)

Errata: Ang "Gumaok" na matatagpuang nakasulat na address sa ilalim ng mga larawan ng Simbahan ng Tungkong Mangga ay isang hindi sinasadyang pagkakamali)


Sanggunian :

Batislaong, B & Aceron, C. (1991). Kalipunan ng Mahahalagang Tala ng San Jose 
             del Monte West. Hindi nailimbag na material.
National Statistics Office (NSO) (2011). 2010 Census of Population and Housing : Bulacan
             Government document.

Wikipedia : 



NEXT POST : Gaya-gaya



Wednesday, May 2, 2012

Ang Pinagmulan ng Pangalang San Jose del Monte

R. R. Jaime 

Ang San Jose del Monte ay isang papaunlad pa lamang na lungsod na matatagpuan sa pinakadulong timog silangan ng Bulacan. Itinatag ito noong 1752, panahon pa ng mga Kastila, bilang isang nagsasariling bayan na hiwalay sa bayang dating nakasasakop dito, ang Meycauayan. Mas matanda ito kung ikukumpara sa iba pang bayan ng Bulacan.

Ang San Jose del Monte rin ang maituturing na kauna-unahang lungsod ng lalawigan ng Bulacan nang maging lungsod ito noong 2001, una pa sa mga lungsod ng Malolos at Meycauayan. Ang pangalan ng lungsod ay isinunod sa patron ng bayan, si San Jose Ang Manggagawa. Idinugtong ang “del Monte” na siyang naglalarawan ng topograpiya ng lugar: kabundukan.

Bust of Saint Joseph and Family
St. Joseph the Worker Parish Church, San Jose del Monte

Views of Mountains of Sierra Madre from Mt. Balagbag
Photo credits to :  http://thebackpackersadventures.blogspot.com/

 Ang panahon kung kailan naitatag ang bayan ay panahon din kung kailan lubusan nang napasailalaim ng mga Kastila ang Pilipinas at lubusan na ring naipakalat ang Kristiyanismo. Ayon kay Veneracion (1986), nakasabay ang San Jose sa trend noon ng pagpapangalan ng mga bayan sa Bulacan sa mga santo’t santa. Ilang mga halimbawang ibinigay niyang tumutugon sa trend na ito ay ang mga bayan ng Sta. Maria, San Isidro, Sta. Ysabel (sakop na ngayon ng Malolos), San Rafel, San Ildefonso at San Miguel.

Sinasabi mang dahil sa trend kung kaya patrong santo ng bayan ang ipinangalan sa lugar, may isang kuwentong naglalahad ng umano’y tunay na dahilan ng pagpapangalan ng San Jose sa lugar. Ito ay ang sumusunod na kuwento:

Noong panahon ng mga Kastila, ang tinatawag na San Jose del Monte sa ngayon ay isa lamang malawak na kagubatan. Ang lugar ay ginagawang kuhanan ng mga malalaking batong ginagamit sa paggawa ng mga simbahan sa Maynila at sa iba pang lugar. Marami rin nangunguha ng troso sa lugar dahil maraming magagandang uri ng punongkahoy ang dito’y matatagpuan.

Isang araw, may isang magto-troso ang umakyat sa bundok. Nag-iisa lamang siya at walang katulong kung kaya’t hindi siya nagtangkang pumutol ng mga malalaking puno. Humanap siya ng mas maliliit na puno na kakayanin niyang mag-isang putulin. Habang naghahanap siya ay pasukal ng pasukal na ang dinadaanan niyang lugar. Malapit nang magdilim nang mapansin niyang naliligaw na siya at hindi mahanap ang daan pauwi, idagdag pa rito ang hindi niya pagkakatagpo ng punong kaya niyang putulin mag-isa lamang. Dahil mag-gagabi na at naaalala niya ang mga kuwento ukol sa mga lamang-lupa na pinagkakatuwaan ang mga pumapasok sa gubat, nagdasal siya ng nagdasal hanggang makakita siya na isang maliwanag na bagay sa kanyang daraanan. Nilapitan niya ang nagliliwanag na bagay at nakita niyang ito ay isang rebulto ng santo! Kinuha niya ang rebulto at pagkakuha niya dito ay parang himala na bigla niyang nalaman ang daan pauwi.

Pagdating sa kabayanan ng Meycauayan ay agad-agad ipinakita ng magto-troso ang rebulto sa kura paroko at doon niya napag-alaman na ito ay rebulto ni San Jose ang Manggagawa. Nagpasama ang kura sa magto-troso sa lugar na kinatagpuan ng rebulto at nilagyan nila ang lugar ng pananda. Tinawag nila ang lugar na “San Jose del Monte” o “Si San Jose ng Kabundukan”. Mula noon, marami nang tao ang pumunta sa lugar at doon na namalagi sapagkat ayon sa kanila ay pinagpala ang lugar na kinatagpuan ng rebulto. Dahil sa pagdami ng tao roon, dumating rin ang panahon kung kailan ginawa nang visita ng Meycauayan ang San Jose del Monte at noong 1752 nga ay tuluyan nang naging nagsasariling bayan.

Mga Sanggunian :

Veneracion, J. B. (1986). Kasaysayan ng Bulacan. Kolonya, Alemanya: Bahay Saliksikan ng Kasaysayan
Batislaong, B & Aceron, C. (1991). Kalipunan ng Mahahalagang Tala ng San Jose del Monte West. Hindi nailimbag na material.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...